[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Poznawcze mechanizmy uwaz
ności i jej zastosowanie w psychoterapii 69
skuteczności wykonywania zadań poznawczych poddane leczeniu mają istotnie wyższy poziom
angażujących procesy kontrolne (Eysenck, De- dyspozycyjnej uważności w stosunku do grupy
rakshan, Santos, i Calvo, 2007). W ten sposób kobiet z grup kontrolnych. Jedna z interpretacji
osobom chronicznie podatnym na częste przeży- tych wyników mówi o dużym znaczeniu sytua-
wanie tego typu uczuć może być trudniej wzbu- cji granicznych i kryzysowych, których przeży-
dzać i utrzymywać stan uważności. Z drugiej cie może sprzyjać dostrzeganiu wartości chwili
strony, system metapoznawczy osób o wysokim obecnej.
poziomie neurotyczności może być zdominowa-
ny przez przekonania, cele i strategie utrudnia- POZYTYWNE EFEKTY ZWI
ZANE
jące akceptację doświadczeń. Wspominani już Z UWA%7łNOZ
CI

Brown i Ryan uzyskali wyniki potwierdzające te
przypuszczenia: uważność i neurotyczność istot- Początkowe zainteresowanie uważnością jako
nie i negatywnie korelowały ze sobą. zjawiskiem, które wykorzystane w terapii może
Nie tylko wymienione powyżej cechy, które przyczyniać się do poprawy funkcjonowania lu-
zgodnie z wynikami wielu badań mają mocne dzi z różnymi zaburzeniami zaowocowało dużą
ugruntowanie genetyczne, ale również struktu- liczbą badań. Z czasem wykroczyły one poza
ry osobowości nabyte w ciągu życia mogą mieć obszar kliniczny. Ich wyniki dość spójnie wska-
duże znaczenie dla formowania SMPU. Szcze- zują na korzystne skutki treningu uważności lub
gólne znaczenie dla jego ukształtowania może też na liczne korelacje dyspozycyjnie rozumia-
mieć ogólne poczucie bezpieczeństwa wynie- nej uważności ze zmiennymi, które najczęściej
sione z wczesnego dzieciństwa (Mikulincer, traktowane są jako wskaz
niki dobrostanu psy-
Shaver, 2007). Teoria przywiązania osiągnięcie chicznego (well-being). W Tabeli 2 przedsta-
poczucia bezpieczeństwa wiąże z określonym wione są jedynie niektóre z udokumentowanych
stylem budowania przez osoby znaczące relacji pozytywnych konsekwencji uważności. Można
z dzieckiem. Ciepło w kontakcie, wspieranie au- je podzielić ze względu na obszar funkcjonowa-
tonomii dziecka oraz wrażliwość na jego potrze- nia człowieka, którego dotyczą, na: poznawcze,
by budują poczucie bezpieczeństwa, co ułatwia emocjonalno-motywacyjne, behawioralne oraz
uformowanie szeregu pozytywnych przekonań interpersonalne. Ich dokładne omówienie znaj-
związanych z akceptacją doświadczeń (zob. dzie się w odrębnej publikacji.
Ryan, Brown, Creswell, 2007).
Ostatnimi czasy w psychologii osobowości NEUROLOGICZNE KORELATY
przy analizie różnych obszarów funkcjonowania UWA%7łNOZ
CI
człowieka coraz częściej bierze się pod uwagę
jego orientacje temporalne, które mówią ku ja- Szereg doniesień publikowanych w ostatnich
kiej perspektywie czasowej ktoś się zwraca: ku latach wskazuje na to, że trening uważności po-
przeszłości, teraz
niejszości czy też przyszłości woduje istotne zmiany w funkcjonowaniu mózgu
(Nosal, 2000; Sobol-Kwapińska, 2007). W sa- (Lutz, Dunne i Davidson , 2007). Davidson wraz
mej definicji uważności położony jest nacisk na ze współpracownikami (2003) badał aktywność
teraz
niejszość, stąd też uważamy za naturalne elektryczną mózgu za pomocą spoczynkowego
związki pomiędzy poziomem uważności a tymi EEG u osób zdrowych, losowo przydzielonych
orientacjami temporalnymi, które są skoncentro- albo do grupy, która przeszła ośmiotygodniowy
wane na dowartościowywaniu teraz
niejszości. program redukcji stresu oparty na uważności
Niektóre sytuacje życiowe mogą w sposób spe- (MBSR) albo do grupy kontrolnej. Badanie wy-
cjalny wzbudzać te orientacje temporalne, które konano przed i po upływie ośmiu tygodni. U osób
sprzyjają uważności. Badania Carlson i Browna po treningu uważności  w porównaniu do osób
(2005) pokazują, że kobiety chore na raka piersi z grupy kontrolnej  stwierdzono istotny wzrost
Studia Psychologiczne, t. 47 (2008), z. 4, s. 57 77
70
Tomasz Jankowski, Paweł Holas
Tabela 2. Udokumentowane związki uważności ze zmiennymi determinującymi psychiczny dobrostan
Badania potwierdzające
Związki uważności ze zmiennymi determinującymi psychiczny dobrostan
związek
Poznawcze
Pozytywny związek z refleksyjnością Brown i Ryan, 2003
Pozytywny związek ze sprawnością dualnych procesów pamięciowych:
Jankowski, 2007
przypominania oraz rozpoznawania
Związek z redukcją zjawiska nadmiernie uogólnionej pamięci Williams, Teasdale,
autobiograficznej u osób z depresją Segal i Soulsby, 2000
Związek z redukcją nieadaptacyjnych form myślenia: ruminacji Brown i Ryan, 2003;
i zamartwiania się Jankowski, 2008
Związek ze wskaz
nikami integracji w ramach systemu Ja:
klarownością i mniejszym zróżnicowaniem koncepcji siebie Jankowski, 2008
oraz mniejszymi rozbieżnościami pomiędzy Ja realnym a Ja pożądanym
Emocjonalno-motywacyjne
Pozytywny związek z samooceną: jej poziomem i stabilnością Brown i Ryan, 2003;
oraz autentycznością Heppner i Kernis, 2007
Związek z motywem samonaprawy Jankowski, 2008
Pozytywne związki z potrzebami: autonomii, kompetencji oraz bliskości Brown i Ryan, 2003
Związek z większą świadomością emocji, większym nasileniem pozytywnej Feldman i inni, 2007
emocjonalności oraz mniejszym nasileniem emocjonalności negatywnej
Związek z adaptacyjną regulacją emocji Creswell i inni, 2007
Behawioralne
Linehan, 2007; 1993; Marlatt,
Związek z modyfikacją zachowań nieadaptacyjnych, promowaniem
1994; Kristeller i Hallett, 1999;
zachowań adaptacyjnych oraz uczeniem zachowań nowych u osób
Segal, Williams i Teasdale, 2002;
z różnymi zaburzeniami
Shapiro, Schwarz i Bonnier, 1998
Sprzyjanie zachowaniom ukierunkowanym na relaksację Kabat-Zinn, 1990
Interpersonalne
Związek ze wzrostem satysfakcji partnerskiej, obniżeniem stresu
interpersonalnego, zwiększeniem poziomu: codziennej radości w związku, Carson, Carson, Gil i Baucom,
2004
poczucia autonomii, akceptacji i bliskości z partnerem
Studia Psychologiczne, t. 47 (2008), z. 4, s. 57 77
Poznawcze mechanizmy uwaz
ności i jej zastosowanie w psychoterapii 71
aktywacji w przednim lewym obszarze: nad pła- Prezentacja emocjonalnych dz
więków  podczas
tami czołowym, skroniowym i okolicy centralnej medytacji w porównaniu do stanu spoczynku 
(F3/4, FC7/8, T3/4, oraz C3/4 w międzynarodo- była związana z aktywacją rejonów limbicznych
wym systemie 10/20)  rejonie mózgu, który, jak (wyspa i zakręt obręczy). Podczas medytacji
wykazano (Davidson, 2000; Davidson Jackson w grupie ekspertów aktywacja kory wyspy była
i Kalin, 2000), jest powiązany z pozytywnym większa przy prezentacji negatywnych dz
wię-
afektem. Co interesujące, w grupie MBSR wyka- ków niż pozytywnych i neutralnych. Ponadto
zano również istotną poprawę odpowiedzi immu- porównanie pomiędzy stanem medytacji i spo- [ Pobierz całość w formacie PDF ]