[ Pobierz całość w formacie PDF ]

mniemają, że dokonują czegoś bardzo wielkiego oddając się z największym
zaciekawieniem i oddaniem badaniu masy materialnej zwanej wszechświatem. Stąd
rodzi się w nich tak wielka pycha, że wydaje się im, iż zamieszkują niebo, o którym
stale dyskutują . Podobnie też cl, którzy dążą do zdobycia wiedzy celem grzeszenia,
również studiują występnie; wyraża to Pismo św.15):  nauczyli język swój mówić
kłamstwo, starali się, aby z
le czynili .
Po drugie, ze strony samego nieporządku w dążeniu i wysiłku w uczeniu się
prawdy, w czym może zajść występek w czworaki sposób, 1. Gdy ktoś zajmuje się
nauką rzeczy mniej potrzebnych 'Z zaniedbaniem rzeczy, do których uczenia się jest
167
zobowiązany. Mówi o tym Hieronim16):  Widzimy księży, którzy nie wezmą do ręki
Ewangelii i Proroków, ale zaczytują się w komediach i śpiewają miłosne piosenki . 2.
Gdy ktoś pobiera naukę u kogoś, u kogo nie wolno się uczyć; np. gdy chce poznać
przyszłość u demonów. Wtedy zachodzi ciekawość zabobonna, o której mówi
Augustyn17):  Być może, filozofowie dlatego zamknęli sobie drogę do wiary,
ponieważ występną ciekawością wiedzeni szukali wiedzy u demonów . 3. Gdy
człowiek dąży do wiedzy o stworzeniach, ale nie dla właściwego celu, tj. dla poznania
Boga. Do takich mówi Augustyn18), że  należy badać stworzenia nie dla do niczego
niepotrzebnej i przemijającej ciekawości, ale celem postępu ku temu co nieśmiertelne i
niezmienne . 4. Gdy ktoś stara się poznać prawdę dla niego za trudną, ponieważ
wtedy ludzie łatwo popadają w błędy. O tym mówi Pismo św19):  Nie szukaj tego, co
jest za wysokie dla ciebie, i nie badaj tego, co ponad twe siły..., a w wielu dziełach
Jego nie bądz
ciekawy , a następnie20):  Wielu też ludzi omyliło mniemanie ich, i
myśli ich w próżności zatrzymało .
Ad 1. Dobro człowieka polega rzeczywiście na znajomości prawdy. Jednakże jego
największe dobro polega na poznaniu nie byle jakiej prawdy, ale na pełnym poznaniu
prawdy najwyższej, jak tego dowiódł Filozof21). Znajomość jakichś prawd może
zatem być występna, jeśli dążenie do takiej wiedzy nie jest w należyty sposób
podporządkowane poznaniu najwyższej prawdy, która daje największe szczęście.
Ad 2. Jest prawdą, że sama w sobie znajomość prawdy jest czymś dobrym, ale to nie
wyklucza użycia tej znajomości do złego lub dążenia do zdobycia wiedzy w sposób
nieporządny, bo przecież dążenie do dobra winno być porządne.
Ad 3. Nauka filozofii jako taka jest godna pochwały i zalecenia z powodu prawdy,
jaką filozofowie dzięki objawieniu Bożemu pojęli (138); wyraża to Apostoł w Liście
do Rzymian22). Ponieważ jednak niektórzy filozofowie nadużywają prawdy do
zwalczania wiary, dlatego Apostoł ostrzega23):  Baczcie, aby was kto nie zwiódł
przez filozofię oraz przez czcze urojenia oparte na podaniach ludzkich..., a nie na
Chrystusie . Zaś Dionizy wyraża się o niektórych filozofach24), że  w sposób nie
święty używają tego co Boskie przeciw temu co Boskie, chcąc drogą nauki Boskiej
zniszczyć Bogu należną cześć .
Artykuł 2.
CZY WYST
PNA CIEKAWOZ

ZACHODZI
W POZNANIU ZMYSA
OWYM ?
1. Wydaje się, że nie. Jedne bowiem rzeczy poznajemy zmysłem wzroku, a inne
zmysłem dotyku i smaku. A ponieważ wadą zachodzącą w dotyku i smaku nie jest
ciekawość, lecz rozpusta i żarłoczność, dlatego wydaje się, że również w poznaniu
wzrokowym nie zachodzi wada ciekawości.
2. Ciekawość zdaje się zachodzić w patrzeniu się na zawody sportowe. Mówi bowiem
Augustyn1), że  gdy w czasie zapasów rozległy się gwałtowne okrzyki widzów,
zwyciężony ciekawością Alipius otworzył oczy . Lecz patrzenie się na zawody
sportowe nie wydaje się być występkiem, ponieważ, jak to stwierdza Filozof2), takie
patrzenie sprawia nam przyjemność, a to z powodu przedstawienia, które z natury
168
rzeczy człowieka bawi. Stąd wniosek, że występna ciekawość nie dotyczy poznania
zmysłowego.
3. Ciekawość zdaje się występować w podpatrywaniu tego, co robią nasi bliz
ni, jak to
zauważa Będą3). A ponieważ podpatrywanie tego, co inni robią nie wydaje się być
występkiem, jako że Pismo św. mówi4):  Każdemu z osobna dał (Bóg) rozkazanie o
bliz
nim jego", wobec tego występna ciekawość nie zachodzi w poznawaniu tego
rodzaju szczegółów zmysłowych.
Z drugiej jednak strony Augustyn mówi coś przeciwnego5), mianowicie, że
ciekawym czyni człowieka pożądliwość oczu. Jak zaś wyraża się Będą3):
 pożądliwość oczu występuje nie tylko w uczeniu się sztuki magicznej, lecz także w
patrzeniu się na widowiska i w podpatrywaniu i karceniu cudzych występków , co
wszystko należy do przedmiotów zmysłowych. A ponieważ pożądliwość oczu jest
grzechem, tak samo jak pycha żywota i pożądliwość ciała, do których Pismo św. je
zalicza6), wobec tego wydaje się, że występna ciekawość ma za przedmiot poznanie
rzeczy zmysłowych.
Odpowiedz
: Poznanie zmysłowe służy dwom celom. Po pierwsze, zarówno u ludzi jak
u zwierząt, służy utrzymaniu ciała, ponieważ dzięki temu poznaniu ludzie i zwierzęta
są w stanie uniknąć tego, co szkodliwe i znajdują to, co konieczne dla utrzymania
ciała. Po drugie, specjalnie u ludzi służy nabywaniu wiedzy umysłowej, spekulatywnej
i praktycznej.
Stosownie do tego pilność w poznaniu rzeczy zmysłowych może być wadliwa
w dwojaki sposób. Po pierwsze, gdy poznanie zmysłowe nie jest użyte do czegoś
pożytecznego, lecz raczej odwraca człowieka od zainteresowań pożytecznych.
Augustyn wyraża to w zdaniu 7):  już nie patrzę się na psa goniącego w cyrku za
zającem. Gdy jednak podczas przechadzki po polu napotkam na taką gonitwę, odrywa
mię to od myślenia nad jakąś wielką sprawą i pociąga ku sobie. I gdybyś (Boże), dając
mi najpierw świadomość mej ułomności, w czas mię nie upomniał już to drogą
podsunięcia mi jakiejś myśli wynikłej z patrzenia, która by mię podniosła ku Tobie,
już to bym tym całkowicie wzgardził i poszedł dalej, nicość stępia mię . Po drugie,
gdy poznanie zmysłowe służy czemuś szkodliwemu. Tak wpatrywanie się w niewiastę
prowadzi do pożądania, a zbytnie zajmowanie się tym, co robią inni, prowadzi do
roztargnienia.
Jeśli jednak ktoś zajmuje się poznawaniem rzeczy zmysłowych w sposób
porządny celem zaspokojenia potrzeb natury lub dla poznania prawdy, jego pilność w
zdobywaniu wiedzy o rzeczach zmysłowych jest cnotą.
Ad 1. Rozpusta i obżarstwo zachodzą w przyjemnościach pochodzących z użycia
rzeczy dotykalnych, gdy ciekawość dotyczy przyjemności pochodzących z poznania
przez wszystkie zmysły. Według Augustyna7), zwie się ona  pożądliwością oczu",
ponieważ wpośród innych zmysłów  oczy zajmują naczelne miejsce w zdobywaniu
poznawania, tak że o wszystkich rzeczach zmysłowych mówi się. że są widzialne . I,
jak Augustyn tamże dodaje,  po tym najwyraz
niej rozróżnimy, kiedy w zmysłach
działa lubieżność. a kiedy ciekawość, że lubieżność zdąża ku temu co piękne, słodkie, [ Pobierz całość w formacie PDF ]