[ Pobierz całość w formacie PDF ]
objawami są też zahamowania wzrostu i rozwoju, bo i do tych procesów witamina A jest
niezbędna.
Akseroftol i karoten
Najbardziej widocznym skutkiem niedoboru witaminy A jest złe widzenie o zmierzchu,
czyli kseroftalmia. Witaminę A dlatego może nazwano akseroftolem lub witaminą
przeciwkseroftalmiczną. Związek ten ma kilka odmian, ale najważniejsze dla nas są dwie:
witamina A pochodząca ze zródeł zwierzęcych i druga, zwana karotenem, czyli prowitaminą
A pochodząca ze zródeł roślinnych.
Już w starożytnym Egipcie i Chinach leczono ślepotę zmierzchową, podając chorym
potrawy z półsurowej wątroby. Dziś wiemy, że właśnie ona jest jednym z najbogatszym
zródeł akseroftolu. To, że karoten jest zawarty w marchwi, również wiedziano dużo wcześniej,
zanim ją z niej wyodrębnił w 1831 r. Wackenroder, a w 1910 r. uczony rosyjski Cwiet
opracował chromatograficzną metodę rozdzielania karotenów, i od marchewki-karotki
powstała nazwa karoteny".
Witamina A w kuchni
Stopniowo odkryło, że witamina A jest rozpuszczalna w tłuszczach, a nie w wodzie, że w
warunkach beztlenowych nie szkodzi jej niemal wcale ogrzewanie, ale fatalnie wpływa na nią
jełczenie. Jest to proces oksydacyjny (utleniający), a że bardzo przyspieszają go promienie
słoneczne, więc witamina A łatwo ulega zniszczeniu na świetle. Stąd te ciągłe nawoływania
żywieniowców, aby np. masło było w złotym (ciemnym, nieprzepuszczającym światła)
opakowaniu, aby śmietana była w plastykowych (nie przepuszczających światła) pojemnikach
lub ciemnych butelkach.
Zwykłe procesy kulinarne niszczą witaminę A na ogół nie bardziej niż w 10%, ale bardzo
długie ogrzewanie na wolnym ogniu w odkrytym naczyniu może zmniejszyć w o wiele
większym stopniu jej zawartość w produkcie.
Ile witaminy A dla kogo? Na ogół przyjmuje się (według A. Szczygła: Podstawy
fizjologii żywienia), ze zapotrzebowanie na akseroftol wynosi 25 do 55 j.m. na 1 kg wagi
ciała, czyli dla dorosłego mężczyzny trzeba będzie 2 tyś. do 4 tyś. j.m. dziennie lub 2 3 razy
więcej karotenów. Prowitamina A ma bowiem właśnie 2 3 razy słabsze działanie
biologiczne od witaminy A występującej w produktach pochodzenia zwierzęcego.
Gdy akseroftol stanowi 1/4, a karoten 3/4 dawki, wtedy zapotrzebowanie osób dorosłych
wynosi ok. 5 tyś. j.m. witaminy A dziennie. Ale wielu uczonych doradza obecnie większe
ilości: od 5 tyś. do nawet 10 tyś. j.m. na dobę. Wspominany już tu wielokrotnie dr Roger
Williams w swojej słynnej książce %7ływienie przeciwko chorobom (Pittman 1971) uważa, że
taka większa dawka jest najprawdopodobniej lepszym zabezpieczeniem organizmu niż
polecane dotychczas ilości. Trzeba przecież wziąć pod uwagę, że witamina A chroni też przed
następstwami oddychania skażonym powietrzem, że wiele dolegliwości, stresów i chorób
obniża gwałtownie zapas akseroftolu w organizmie.
yródła witaminy A
Doskonałymi zródłami tej witaminy są: wątroba, żółtka jaj, owoce i jarzyny o żółtym i
pomarańczowym zabarwieniu oraz ciemnozielone liście warzyw. Ponadto ekstrahuje się ją z
wątroby ryb morskich najbardziej skoncentrowanego zródła tego składnika.
Trochę historii
Zanim wiedziano cokolwiek o witaminie D, rybacy morscy polecali picie tranu przy
krzywicy. Opisano tę chorobę w XVII w., a w XVIII w. oficjalnie uznano tran, jako jedyny na
nią lek. W wieku XIX zauważono korzystny wpływ słońca na leczenie krzywicy, a w 1913 r.
polski lekarz Raczyński dowiódł empirycznie wpływu promieniowania słonecznego na
ustępowanie objawów krzywicy u dzieci. Potem dowiedziono, że ergosterol (związek
chemiczny z grupy steroli, występujący w naszej skórze) pod wpływem słońca zamienia się
na witaminę D. Niedobór jej jest powodem powstawania krzywicy u niemowląt, u dzieci
starszych i młodzieży, a także rozmiękczenia kości i ich rzeszołowienia, porowatości i
kruchości u dorosłych. Ponieważ o tych sprawach pisaliśmy już poprzednio, więc tu tylko
kilka krótkich wiadomości.
Bóle w kościach" pojawiają się zwykle od stycznia u tych osób, które zbyt mało
przebywają na słońcu. Poza tym zapas witaminy D nagromadzony latem, może niezbyt wielki,
zdążył się już wyczerpać i organizm cierpi z powodu jej niedoborów. Zwykle wyjazd w góry,
na narty i działanie promieni ultrafioletowych albo po prostu zażywanie pigułek z
[ Pobierz całość w formacie PDF ]